Sipowicz Hilary Józef, pseud.: Lis, Szura (1890–1969), komandor, inżynier mechanik, profesor Politechn. Gdań. Ur. 28 I w majątku rodowym Mickiszki (pow. Szawle), był synem Hilarego, lekarza, i Marii z Butowiczów, bratem Aleksandra (zob.).
Po ukończeniu gimnazjum w Szawlach w r. 1910, S. studiował do r. 1915 na Wydz. Mechanicznym Instytutu Politechnicznego w Petersburgu. Po uzyskaniu absolutorium podjął dalsze studia w rosyjskiej Wyższej Wojskowej Szkole Morskiej w Petersburgu, w której w lipcu 1916 otrzymał dyplom inżyniera mechanika i pierwszy stopień oficerski – miczmana (odpowiednik podporucznika). W l. 1916–18 służył jako oficer służb technicznych w IV dyw. łodzi podwodnych rosyjskiej floty bałtyckiej, z której wystąpił 28 III 1918. W l. 1918–19 jako członek tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej prowadził działalność niepodległościową na terenie Litwy, pod pseud. Lis. Aresztowany przez władze litewskie, podjął udaną ucieczkę i z bratem Aleksandrem przedostał się do Polski. Dn. 22 XII 1919 przyjęty został przez Dep. Spraw Morskich do Marynarki Wojennej w stopniu prowizorycznie zweryfikowanym porucznika marynarki w korpusie technicznym (w r. 1921 przyznano mu stopień kapitana marynarki). W l. 1920–3 pełnił służbę we Flotylli Wiślanej i Pińskiej. W tej ostatniej był kierownikiem warsztatów portowych i zastępcą kierownika Pogotowia Technicznego na Pinie, zajmującego się wydobywaniem z jej dna wraków statków zatopionych w czasie wojny światowej i wojny polsko-sowieckiej.
W r. 1924 skierowano S-a na Wybrzeże z przydziałem na stanowisko oficera mechanika transportowca marynarki wojennej «Warta», przewożącego z Francji do Gdańska materiał wojenny. Następnie w l. 1926–8 był kierownikiem warsztatów Marynarki Wojennej w Pucku i w Gdyni. W l. 1928–31 przebywał we Francji, wykładając w Szkole Podwodnego Pływania w Tulonie zorganizowanej dla Polskiej Marynarki Wojennej i przygotowującej załogi dla okrętów podwodnych «Ryś», «Żbik» i «Wilk» budowanych przez stocznie francuskie. Jednocześnie odbył tam kurs budowy okrętów podwodnych i był członkiem komisji nadzorującej budowę zamówionych okrętów. W r. 1930 awansował na stopień komandora podporucznika. W styczniu 1932 powołany został na stanowisko dyrektora nauk nowo uruchomionego w Szkole Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu Wydz. Technicznego, którego był współorganizatorem i wykładowcą. Jako twórca programów i planów nauczania na poziomie akademickim wniósł duży wkład w przygotowanie wykształconych oficerów mechaników. W r. 1936 S. awansował na komandora porucznika. W lutym 1939, w związku z zatargiem z ówczesnym komendantem Szkoły, komandorem por. dyplomowanym Tadeuszem Stoklasą, przeniesiono go do Szefostwa Nowych Budowli w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie, gdzie uczestniczył w przygotowaniach do budowy dwóch kontrtorpedowców typu «Grom» w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej w Gdyni. Wchodził też w skład Komisji odbierającej trałowce «Czapla» i «Żuraw», zbudowane w Warsztatach Portowych Marynarki Wojennej, które wcielone zostały w skład floty wojennej w końcu sierpnia 1939.
W okresie okupacji niemieckiej S. ukrywał się w Warszawie. Był współorganizatorem i wykładowcą tajnego nauczania na Wydz. Okrętowym Szkoły Techniczno-Mechanicznej oraz na kursie Budowy Okrętów przy Politechn. Warsz. Pod pseud. Lis i Szura działał w Armii Krajowej w dowództwie konspiracyjnej organizacji Marynarki Wojennej noszącej krypt. Alfa. Po upadku powstania warszawskiego 1944 r. zamieszkał na terenie pow. jędrzejowskiego, gdzie współpracował z Batalionami Chłopskimi.
Po zakończeniu wojny w lutym 1945 wrócił S. do Torunia i administrował domami czynszowymi. W lipcu t. r. zmobilizowany i zweryfikowany w stopniu komandora, skierowany został do Marynarki Wojennej (MW) na stanowisko głównego inżyniera mechanika Oddziału Technicznego Głównego Portu Marynarki Wojennej w Gdyni. Od stycznia 1946 do marca 1947 zajmował etatowe stanowisko inżyniera mechanika Floty, po czym zwolniono go ze służby na skutek opinii wojskowego aparatu polityczno-wychowawczego. Podczas służby w MW nawiązał w r. 1945 współpracę z Politechn. Gdań., inicjując tu kształcenie kadr technicznych dla potrzeb MW poprzez uruchomienie stypendiów dla studentów, deklarujących chęć służby w MW po ukończeniu studiów. Na wniosek rektora S. został zatrudniony 1 XII 1945 na Politechnice w charakterze profesora kontraktowego. Był współorganizatorem Wydz. Budowy Okrętów oraz kierownikiem katedry zastosowania i użytkowania maszyn okrętowych, a po jej przekształceniu kierownikiem katedry siłowni okrętowych.
Dn. 6 XII 1949 S. został aresztowany i oskarżony o sabotaż w służbach technicznych MW (razem z kontradmirałem Adamem Mohuczym, komandorami inż. Władysławem Sakowiczem i inż. Konstantym Siemaszką). Najwyższy Sąd Wojskowy (NSW) na sesji wyjazdowej w Gdyni (25 I – 6 III 1950) na podstawie sfingowanych materiałów skazał S-a na łączną karę 15 lat pozbawienia wolności za rzekomo rażące zaniedbania dotyczące remontu okrętów oraz wrogi stosunek do Związku Radzieckiego. Mimo odwołania zgromadzenie Sędziów NSW, postanowieniem z 20 V 1950 utrzymało wyrok w mocy. S. odsiadując go w sztumskim więzieniu, podejmował kilkakrotnie próby samobójstwa. W r. 1956 został zwolniony warunkowo ze względu na stan zdrowia, ale nie mógł dostać pracy. Na podstawie opinii komisji rzeczoznawców, która w lutym 1957 orzekła niewinność S-a (i pozostałych oficerów skazanych razem z nim) NSW 21 VI 1957 uchylił wyrok i umorzył postępowanie karne z braku dowodów winy.
Dopiero po rehabilitacji S. powrócił 1 VII 1957 na Politechn. Gdań. i ponownie objął stanowisko zastępcy profesora i kierownika Katedry Siłowni Okrętowych na Wydz. Budowy Okrętów. Dn. 1 VII 1958 otrzymał tytuł profesora nadzwycz. Dn. 30 IX 1960 przeszedł na emeryturę. Poza swą pracą naukową S. służył radą i pomocą wielu instytucjom i przedsiębiorstwom na Wybrzeżu w rozwiązywaniu problemów z zakresu gospodarki morskiej. Zmarł 12 V 1969 w Gdańsku, pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Garnizonowym w Toruniu. Był odznaczony m. in.: Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Zasługi z Mieczami, Złotą Odznaką Zasłużonego Pracownika Morza, odznaką honorową – Za zasługi dla Miasta Gdańska.
S. był żonaty z Jadwigą Czesławą z Jankowskich, dzieci nie miał.
Machaliński Z., Admirałowie polscy 1919–1950, W. 1993; Kadry morskie Rzeczypospolitej, T. 2: Polska Marynarka Wojenna, Gdynia 1996; Lista starszeństwa oficerów zawodowych marynarki wojennej sporządzona na dzień 15 sierpnia 1930 r., W. 1930; Lista starszeństwa oficerów zawodowych marynarki wojennej sporządzona na dzień 15 sierpnia 1934 r., W. 1934; Rocznik oficerski, W. 1923, 1928; Ciesielski C., Oficerowie Marynarki Wojennej przed sądami wojskowymi (1945–1952), „Roczn. Gdyński” 1992–3 [1994] nr 11 s. 66–8, 76 (fot.); tenże, Oskarżeni o sabotaż w Marynarce Wojennej (1948–50), ,,Przegl. Morski” 1990 z. 5 s. 59, 63–5, 67–9 (fot.); tenże, Szkolnictwo Marynarki Wojennej w latach II Rzeczypospolitej, W. 1974 s. 91–2; Ciesielski C., Pater W., Przybylski J., Polska Marynarka Wojenna 1918–1980, W. 1992; Dyskant J. W., Flotylla rzeczna Marynarki Wojennej 1919–1939, W. 1994; Filipowicz M., Ludzie, stocznie i okręty, Gd. 1985; Kułakowski M., Marynarka Wojenna Polski Odrodzonej, Toronto 1988; Obertyński E., Noc komandorów, Gdynia 1994; Piaskowski S. M., Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej 1918–1946, Albany N.Y. 1983 I; Poksiński J., „TUN”. Tatar – Utnik – Nowicki, W. 1992; Politechnika Gdańska 1945–1955, W. 1958 s. 133–4, 154; Politechnika Gdańska 1945–1970, Gd. 1970 (fot.); Rudzki C., Polskie okręty podwodne 1926–1969, W. 1985; – CAW: sygn. 197/34/54, Akta personalne S-a (fot.); Politechn. Gdań.: Arch. działu osobowego, sygn. 3317; – Mater. Red. PSB: Informacje biograficzne bratanka S-a, Witolda Sipowicza z Kr.
Czesław Ciesielski